پاریس و المپیک ۲۰۲۴ بعد از ۱۰۰ سال
پاریس اولین بار در سال ۱۹۰۰ میزبان بازی‌های المپیک تابستانی بود که دومین دوره بازی‌های المپیک مدرنی بود که پس از بازی‌های آتن ۱۸۹۶ برگزارمی شد. المپیک ۱۹۰۰ اولین المپیکی بود که زنان درآن شرکت کردند. مسابقات در این دوره به طور گسترده‌ای در سراسر شهر پاریس برگزار شد و به مدت چندین ماه ادامه داشت. در مجموع پاریس دوبار در سالهای ۱۹۰۰ و ۱۹۲۴میزبان المپیک تابستانی بوده است و با وجود تلاش های زیاد پاریس برای برگزاری المپیک تا کنون موفق به برگزاری این بازیها در پاریس نشده بود. حال بعد از ۱۰۰ سال، سرانجام امسال (۲۰۲۴) موفق به برگزاری این بازیها شد.
درسالهای گذشته پاریس در رقابت های بی شمار ازجمله با مکزیکوسیتی درسال ۱۹۶۸، با بارسلونا درسال ۱۹۹۲، با پکن درسال ۲۰۰۸، با لندن درسال ۲۰۱۲ ناکام ماند، اما از پای ننشست تا اینکه در اجلاس کمیته بین‌المللی المپیک (IOC) درسال ۲۰۱۷ در رقابت با آمریکا و مجارستان برای برگزاری المپیک ۲۰۲۴ پیروز شد تا از این راه فرصتی منحصر به فرد برای بازسازی و توسعه بیشتر زیرساخت‌های شهری و ارتقاء تصویر جهانی شهرپاریس را بدست آورد. البته این تصمیم کمیته بین المللی المپیک به ویژه به دلیل برنامه‌های پاریس برای توسعه زیرساخت‌های شهری، تمرکز بر پایداری، قدرت برندیک و تجربه قبلی شهرپاریس درمیزبانی رویدادهای بزرگ بین‌المللی اتخاذ شد. دراین ارتباط شایسته است تا تلاش ها و برنامه ریزی شهر پاریس و منطقه ایل دو فرانس و مدیریت آن را در چند دهه اخیر را بهتر بشناسیم.
ایل-دو-فرانس بزرگترین منطقه فرانسه از نظر وسعت و جمعیت است و به دلیل تمرکز بالای فعالیت‌های اقتصادی، سیاسی، و فرهنگی یکی از مناطق کلیدی و پرجمعیت فرانسه است. انچه بنام پاریس مشهور است در قیاس با سایرکلان شهرهای دنیا از جمله تهران بسیار کوچک است. مساحت شهرپاریس یک صدو چهاردهم منطقه ایل دوفرانس است که خیلی بسیارکوچک است. مساحت ایل-دو-فرانس (Île-de-France) حدود ۱۲,۰۱۲ کیلومتر مربع با بیش از۱۲ میلیون نفر جمعیت دارد و شامل ۸ شهرستان(departments) است. پاریس، سن-دو-مارن (Seine-et-Marne)، سن-سن-دنی (Seine-Saint-Denis)، سن-ا-مارن (Val-de-Marne)، ول-دو-اواز (Val-d’Oise)، یور (Yvelines)، او-دو-سن (Hauts-de-Seine) و سن (Seine-et-Oise).
منطقه ایل-دو-فرانس (Region Île-de-France) با وسعت وسیع شامل منطقه شهری و نواحی حومه‌ای گسترده‌تری است که به آن امکان می‌دهد به طور مؤثری به مدیریت توسعه شهری و منطقه‌ای بپردازد. شورای منطقه‌ای ایل-دو-فرانس (Conseil Regional) مسئول سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی در سطح این منطقه بزرگ است. این شورا بر توسعه زیرساخت‌ها، حمل‌ونقل عمومی، برنامه‌های آموزشی و توسعه اقتصادی در سطح منطقه ایل دو فرانس نظارت دارد. شورای منطقه ایل-دو-فرانس با استفاده از مکانیزم‌های هماهنگی و همکاری مختلف مدیریتی، به بهینه‌سازی خدمات و توسعه‌های شهری و منطقه‌ای می‌پردازد. این همکاری‌ها شامل جنبه‌های مختلفی از جمله تعامل بین شهردار پاریس و شهرداران شهرستان‌های ایل-دو-فرانس است که به واسطه وجود کمیته‌های مشترک، پروژه‌های منطقه‌ای، برنامه‌ریزی و مدیریت بحران، همکاری‌های اقتصادی و حمل‌ونقل این همکاری ها صورت می پذیرند. این تعاملات به هدف هماهنگی در سطح شهری و منطقه‌ای و بهبود کیفیت زندگی برای ساکنان پاریس و سایر مناطق ایل-دو-فرانس انجام می‌پذیرد.
شهر پاریس با وسعت ۱۰۵ کیلومترمربع و در حدود ۲٫۹ میلیون جمعیت از نظر تقسیمات شهری به به ۲۰ منطقه شهری تقسیم می‌شود. تعداد ۲۰ منطقه (Arrondissement) شهرداری پاریس از حدود ۱۰۰ سال پیش تاکنون ثابت مانده است و تغییر نکرده است.. مناطق ۱ تا ۱۱ در مرکز و شمال مرکز شهر واقع شده‌اند و شامل بخش‌های تاریخی و فرهنگی مهم پاریس هستند در حالیکه مناطق ۱۲ تا ۲۰ عمدتاً در جنوب و شرق پاریس قرار دارند و شامل مناطق مسکونی و تجاری متنوعی هستند. مناطق ۱ تا ۲۰ به صورت حلزونی از مرکز پاریس شروع تا منطقه ۲۰ در غرب آن ادامه می یابد. هر منطقه دارای یک شهردار و یک شورای محلی است که به مسائل و نیازهای خاص آن منطقه رسیدگی می‌کند. این وضعیت به دلایل مختلفی از جمله ساختار تاریخی پاریس ازدوره ناپلئون سوم و اصلاحات اواسط قرن ۱۹ برمی‌گردد. این تقسیم‌بندی به منظور بهبود مدیریت شهری و سازماندهی بهتر خدمات عمومی انجام شد و از آن زمان تغییرات اساسی در ساختار مناطق ایجاد نشده است. پاریس با وجود آنکه مساحت نسبتاً کوچکی دارد ولی به دلیل تمرکز بالای فعالیت‌ها و جمعیت، فضای شهری فشرده‌ای را ایجاد کرده است. پاریس یکی از مهمترین و پرتراکم‌ترین مناطق شهری در جهان است و به عنوان قلب مرکز فرهنگی و اقتصادی فرانسه به شمار می آید. شهرداری پاریس (Mairie de Paris) با بودجه ۱۱٫۵ میلیارد یورویی خود در سال ۲۰۲۳ مسئول مدیریت داخلی شهر، سیاست‌های شهری، خدمات عمومی و پروژه‌های محلی است. بازوی فکری و برنامه ریزی پاریس، آتلیه شهرسازی پاریس(APUR – Atelier Parisien d’Urbanisme) است که از سال ۱۹۶۷ توسط شورای شهر پاریس ایجاد شد.
آتلیه شهرسازی پاریس(APUR – Atelier Parisien d’Urbanisme) به عنوان نهاد تحقیقاتی و مشاوره‌ای مسئول برنامه‌ریزی و طراحی در زمینه توسعه شهری در پاریس و منطقه ایل-دو-فرانس است. اپورمطالعات جامع و تحلیل‌های دقیق را انجام می‌دهد و به شهرداری و سایر نهادها در تصمیم‌گیری‌های شهری کمک می‌کند. این نهاد داده‌ها و اطلاعات لازم را برای توسعه و برنامه‌ریزی پروژه‌ها را فراهم می‌کند و پیشنهادات و راهکارهایی برای بهبود کیفیت زندگی شهری ارائه می‌دهد. براساس سایت اپور در سال ۲۰۲۴ تعداد ۷۰ نفر متخصص در حوزه‌های مختلف شهری از جمله مطالعات (معمار، مهندس، اقتصاددان، جغرافیدان جامعه شناس، جمعیت شناس، نقشه کش)؛ متخصصان GIS و پایگاه داده، ژئوماتیک، آمار، بخش اسناد، انتشارات و ارتباطات؛ خدمات اداری (منابع انسانی، حسابداری، دبیرخانه و …) فعالیت می کنند .
اپور(APUR) با بیش از نیم قرن تجربه درطراحی و برنامه‌ریزی بسیاری از پروژه‌های بزرگ به ویژه در زمینه‌های مربوط به توسعه پایدار، حمل‌ونقل عمومی، توسعه فضای عمومی نقش به سزایی داشته است. بخشی از توان این نهاد به همکاری با سایر پروژه های شهری خارج از فرانسه معطوف بوده و همکاری اپور با تهران در زمان تهیه طرح جامع سوم در سال ۱۳۸۴ از نمونه کارهای فرامرزی این نهاد است. این نهاد با تهیه برنامه‌های جامع و طرح‌های مفهومی به شهرداری و سایر نهادهای مرتبط شهری کمک می‌کند تا پروژه های مورد نیاز شهر را طراحی و اجرا نمایند. برای مثال اپوردر تحلیل و ارائه داده‌های مرتبط با حمل‌ونقل و توسعه شهری و طراحی خطوط بزرگ سریع پاریس Grand Paris Express که نیاز به همکاری چندین نهاد و سازمان داشته، نقش به سزایی داشته است،. اپور همچنین نقش مهمی در موفقیت برنامه دوچرخه اشتراکی Vélib’ که نمونه‌ای موفق از حمل‌ونقل پایدار شهری است، ایفا کرده است که تأثیرات مثبتی بر محیط زیست، سلامت عمومی و کیفیت زندگی شهری در پاریس داشته است. این برنامه به عنوان الگویی برای شهرهای دیگر در سراسر جهان نیز مورد توجه قرار گرفته است. اپور(APUR) در طراحی و برنامه‌ریزی دو پارک برسی و لاویلت نقش داشته است، اما اجرای این گونه پروژه‌ها توسط شهرداری پاریس و با همکاری دیگر نهادها انجام شده است. بنابراین APUR به‌عنوان یک نهاد مهم در زمینه برنامه‌ریزی و تحقیق شهری، نقش حیاتی در توسعه و بهبود پاریس ایفا می‌کند، اما شکی نیست که موفقیت پروژه‌های بزرگ شهری، بدون همکاری و مشارکت دیگر نهادها و سازمان‌های شهری امکان پذیر نبوده است.
همچنین APUR نقش کلیدی در برنامه‌ریزی و توسعه زیرساخت‌های شهری برای بازی‌های المپیک ۲۰۲۴ و اجرای پروژه‌های پایدار برای کاهش تأثیرات زیست‌محیطی بازی‌های المپیک و بهبود کیفیت زندگی شهری ایفا کرده است. این اقدامات شامل طراحی و بهبود زیرساخت‌های حمل‌ونقل، ساخت‌وسازهای جدید و توسعه فضاهای عمومی در این ارتباط بوده است. نزدیک به ۳۵۰۰۰۰ بازدیدکننده دارای معلولیت برای بازی های المپیک و پارالمپیک ۲۰۲۴ به پاریس پذیرایی خواهند شد. پاریس از طریق برنامه “تحولات المپیک”، شهر قصد دارد دسترسی به خدمات محلی از جمله هتل ها، مغازه ها، مدارس، خدمات بهداشتی، اداری، فرهنگی یا ورزشی را در پایتخت برای همگان به ویژه افراد ناتوان جسمی و حرکتی تسریع و سرعت بخشد. شهر پاریس بدین منظور تلاش زیادی کرده تا با همکاری افراد معلول با اجرای پروژه‌هایی برای افراد دارای معلولیت فضاهای عمومی و قابل دسترس شهری را به گونه ای طراحی کند تا مزایای آن همچنین برای بعد از سال ۲۰۲۴ نیز برای همگان ادامه یابد. این طراحی با رویکرد طراحی همه گیر(Inclusive Design) و جهانی (Universal Design) که قبلا در برخی از شهرهای اروپا به ویژه لندن اجرا شده است ، این امکان را برای پاریس فراهم میی آورد که در پایان بازی ها به تدریج به کل شهر پاریس و دیگرشهرهای فرانسه گسترش یابد. شهرپاریس همچنین با همکاری APF-France برای معلولان، آموزش هایی را برای افراد دارای معلولیت پیش از برگزاری بازیها تدارک دیده است.
شورای شهرو شهرداران پاریس
تعداد اعضای شورای شهر پاریس (Conseil de Paris) 163 نفر است. این اعضا شامل معاونین و نمایندگان از محله‌ها و مناطق مختلف پاریس هستند. اعضای شورای شهر پاریس از طریق انتخابات عمومی درهر۴ سال انتخاب می‌شوند. این انتخابات به صورت جداگانه برای هرمحله و برای کل شهر برگزار می‌شود. در اولین جلسه شورای شهر جدید، اعضا به انتخاب شهردار پاریس می‌پردازند. شهردار از میان اعضای شورای شهر برای یک دوره ۴ ساله انتخاب می‌شود.
شهردار پاریس مسئولیت‌های متنوعی از جمله مدیریت امور شهری، توسعه زیرساخت‌ها، برنامه‌ریزی شهری، و نمایندگی شهر در سطح ملی و بین‌المللی را بر عهده دارد. شهردار همچنین مسئول تعیین سیاست‌های کلان شهر و نظارت بر اجرای آنهاست. معاونین شهردار (Adjoints au Maire) معمولاً از میان اعضای شورای شهر انتخاب می‌شوند.
در پنج دهه گذشته، پاریس تحت مدیریت چندین شهردار بوده است که ژاک شیراک از شناخته ترین آنها در جهان است. هر کدام از این شهرداران تأثیرات قابل توجهی بر توسعه و مدیریت شهر داشته‌اند. در اینجا به معرفی شهرداران پاریس از دهه ۱۹۷۰ تا کنون می‌پردازم:
۱ ژاک شیراک (Jacques Chirac)
ژاک شیراک مشهورترین شهردار پاریس حزب (راستگرا) اتحاد برای جمهوری (RPR) است که علاوه برمنصب شهردار دوبار به مقام نخست وزیری و یک دوره به ریاست جمهوری فرانسه نیز دست یافت. وی به عنوان شهردار پاریس (۱۹۷۷-۱۹۹۵) نقش مهمی در توسعه و مدرن‌سازی این شهر در دوران زمامداری در شهرداری و سایر مناسب دولتی دیگر ایفا کرد و بسیاری از پروژه‌ها و سیاست‌های او تأثیرات ماندگاری بر پاریس داشته‌اند. او یکی از شناخته‌شده‌ترین چهره‌های سیاسی فرانسه است که علاوه بر دوره‌های خدمت سیاسی به عنوان رئیس‌جمهور فرانسه، دوره‌ای مهم و تأثیرگذار به عنوان شهردار پاریس نیز داشته است. شیراک در طول دوره شهرداری‌اش پروژه‌های بزرگ عمرانی و توسعه‌ای را آغاز کرد که هدف آنها بهبود کیفیت زندگی شهروندان و جلب گردشگران بود.
از مهمترین دستاوردها و اقدامات مهم او به عنوان شهردار پاریس، مدرن‌سازی زیرساخت‌ها، توسعه حمل‌ونقل عمومی توسعه خطوط مترو و بهبود سیستم اتوبوس‌رانی بود که به تسهیل حمل‌ونقل در شهر کمک می کرد. در دوران او شبکه حمل‌ونقل عمومی پاریس به طور قابل توجهی گسترش یافت. او به بازسازی و نوسازی بسیاری از فضاهای عمومی و تاریخی پاریس از جمله بازسازی پل‌ها، میادین و ساختمان‌های تاریخی پرداخت که به حفظ و ارتقاء میراث فرهنگی شهر کمک کردند. همچنین در دوران او بهبود خدمات شهری، میزبانی رویدادهای بین‌المللی و فرهنگی انجام شد و پروژه‌های عمرانی بزرگ مانند برج مونتپارناس (Montparnasse Tower) در مرکز و توسعه منطقه لادفانس (La Défense) در حاشیه غربی شهر پاریس به عنوان یکی از بزرگترین و مهمترین مراکز اقتصادی تجاری اروپا به اجرا درآمدند که در چشم انداز شهری و برندیگ پاریس تحول چشم گیری بوجود آورد. البته دوره شهرداری شیراک با مسائل مالی و اتهامات فساد نیزهمراه بود. این مسائل پس از پایان دوره شهرداری او به موضوع تحقیقات قضایی تبدیل شدند و تاثیراتی بر وجهه او داشتند. ژاک شیراک پس از دو دهه خدمت به عنوان شهردار پاریس، در سال ۱۹۹۵ به ریاست‌جمهوری فرانسه انتخاب شد و تا سال ۲۰۰۷ در این سمت خدمت کرد. او درسال ۲۰۱۹ در سن ۸۶ سالگی درگذشت.
۲ ژان تیبری (Jean Tiberi)
ژان تیبری (۱۹۹۵-۲۰۰۱ ) از حزب اتحاد برای جنبش مردمی (UMP) از جناح راست میانه فرانسه پس از ژاک شیراک شهردار شد. در دوران شهرداری تیبری، پاریس شاهد پروژه‌های توسعه شهری و فرهنگی متعددی بود. وی تلاش کرد تا شهر را به عنوان یک مرکز فرهنگی و گردشگری جهانی توسعه دهد. دوره او با مشکلاتی از جمله اتهامات به فساد مالی همراه بود. او تلاش کرد تا پروژه‌های عمرانی مختلفی را در شهر پیش ببرد اما با چالش‌های زیادی روبرو بود.
۳ برتران دلانوا (Bertrand Delanoë)
برتران دلانوا (۲۰۰۱-۲۰۱۴) از حزب سوسیالیست (PS) اولین شهردارسوسیالیست پاریس پس از دهه‌ها بود. او یک مهاجر تونسی تبار بود که به این مقام دست یافت. دلانوا برنامه‌های گسترده‌ای برای بهبود حمل‌ونقل عمومی در پاریس اجرا کرد، از جمله گسترش خطوط مترو و اتوبوس، و توسعه سیستم دوچرخه اشتراکی Vélib’.در جهت کاهش ترافیک و بهبود کیفیت هوا را از طریق محدودیت استفاده از خودروهای شخصی در مرکز شهر اجرا کرد. دلانوا به توسعه فضاهای عمومی و فرهنگی در پاریس توجه ویژه‌ای داشت. او پروژه‌های متعددی برای بازسازی و احیای مناطق شهری و توسعه فضاهای سبز اجرا کرد. یکی از پروژه‌های معروف او پارکینگ ساحلی یا پاریس پلاژ (Paris Plages) بود، که هر ساله بخشی از سواحل سن را به ساحل مصنوعی تبدیل می‌کرد تا فرصتی برای تفریح و استراحت ساکنان پاریس فراهم کند. او به توسعه پایدار و محیط زیست اهمیت زیادی داد. برخی از سیاست‌های او، به ویژه در زمینه محدودیت‌های ترافیکی، با انتقادات مواجه شد، اما بسیاری از این سیاست‌ها تأثیرات مثبت بلندمدتی بر شهر داشت. همچنین دلانوا نقش مهمی در مبارزه با تغییرات اقلیمی و بهبود حمل‌ونقل عمومی ایفا کرد.
۴ آن ایدالگو (Anne Hidalgo)
شهردار کنونی پاریس، آن ایدالگو(۲۰۱۴-تا کنون ۲۰۲۴) از حزب سوسیالیست (PS) اولین شهردار زن پایتخت فرانسه است. او طرفدار محیط زیست است و سیاست‌های زیست‌محیطی بیشتری را نسبت به گذشته به اجرا گذاشته است. از جمله گسترش مناطق بدون خودرو، بهبود فضاهای سبز و ایجاد برنامه‌های برای مقابله با تغییرات اقلیمی. تحت مدیریت او در سال ۲۰۱۷، پاریس برای میزبانی المپیک ۲۰۲۴ انتخاب شد و پروژه‌های بزرگ زیرساختی زیادی برای این بازیها تدارک دیده است که انجام شده است. او به گسترش دوچرخه‌سواری و کاهش آلودگی هوا تأکید زیادی داشته است. او همچنین ایده شهر ۱۵ دقیقه ای را ترویج کرده است، جایی که خدمات ضروری در درب منزل ساکنان یا در فاصله ۱۵ دقیقه از آن قرار دارند. هدف این طرح بزرگ‌تر کردن فضاهای سبز و زمین‌های بازی در دسترس ساکنان با بازنگری دراستفاده از تعدادی از امکانات موجود مانند حیاط مدارس و تبدیل فضاهای جدید مانند کیوسک‌های شهروندی یا باشگاه‌های ورزشی اجتماعی است. این طرح همچنین با هدف کاهش آلودگی از طریق کاهش فضای جاده ای در دسترس وسایل نقلیه شخصی است. هدف شهر ۱۵ دقیقیه ای ایجاد مناطق مختلط اجتماعی و اقتصادی برای بهبود کیفیت کلی زندگی ساکنان و تضمین «تحول زیست‌محیطی» پایتخت است.
در مجموع نباید فراموش کرد که ساختار تاریخی شهر پاریس به دوره ناپلئون سوم و اصلاحات اواسط قرن ۱۹ برمی گردد و مرکزتاریخی فرهنگی شهر پاریس تغییر زیادی نکرده است. بسیاری شهر پاریس را به سبب زیبایی و منحصر به فرد بودن آن از نظر تاریخی و فرهنگی، موزه ای بزرگ می خوانند که تنها متعلق به فرانسه نمی باشد و نقشی جهانی دارد. لذا مدیریت این شهر ساده نبوده و نیاز به فهم درست از مسایل شهری و ارزش میراثی آن دارد. وجود چهارشهردار در راس مدیریت این شهر در نزدیک به نیم قرن نشان از ثبات مدیریتی دراین شهر دارد. بدین جهت شهرداران پاریس با گرایش های سیاسی مختلف در پنجاه سال گذشته، اقدامات متعددی برای بهبود و توسعه این شهر انجام داده است که برخی از آنها در سایر شهرها الگو قرار گرفته اند. این اقدامات شامل پروژه‌های بزرگ مقیاس در زمینه‌های مختلف از جمله زیرساخت‌ها، حمل‌ونقل، محیط‌زیست و بازسازی شهری است. همچنین شهرداران پاریس تأکید زیادی بر توسعه پایدار، بهبود حمل‌ونقل عمومی و افزایش کیفیت زندگی شهروندان داشته‌اند. این تلاش‌ها نقش مهمی در تبدیل پاریس به یکی ازبرند های شهری وپیشرو در شهرهای جهان در زمینه‌های مختلف کرده است.
