تفاوت میدان با فلکه

گرچه تفاوت عمده ای از نظر عملکردی بین میدان و فلکه در شهر وجود دارد، اما این دو واژه در فرهنگ رایج و محاوره ای مردم درچند دهه اخیر به یک معنی به کار می رود. میدان واژه ای پارسی بوده که اعراب بر آن جمع بسته میادین گویند. در فرهنگ دهخدا به “عرصه ای گشاده در جایی که اطراف آن خانه ها یا دکان است اطلاق می شود”. میادین از دیر باز جایی گشاده به طورمعمول دایره یا مستطیل شکل برای حضور و تجمع پیادگان بوده و همانند یک گره اجتماعی در شهرها بشمار می رود در حالیکه فلکه ها محل توزیع و تفرق اتومبیل های عبوری می باشد.

بدون شک میادین از دیر باز محل تجمع انسانها ، فعالیت ها و رویدادها بوده است. رویدادهایی که در گذشته اتفاق افتاده و در خاطرات جمعی و فردی ساکنین نقش بسته است.  نقش اجتماعی و تعاملی این فضا در زندگی جمعی شهروندان بسیار با اهمیت می باشد. نزدیکرین و بهترین معادل  به میدان در زبان انگلیسی square یا پلازا Plazza به عنوان یک فضای عمومی سرباز می باشد که کف آن بیشتر مصالح سفت ( مصالحی غیر از پوشش سبز طبیعی)  پوشانده است. فضایی برای گذراندن اوقات فراغت، گفتگو و تعاملات اجتماعی است. مکانی برای مکث و توقف است. همچنین مکانی برای قدم زدن، نشستن، خوردن ، آشامیدن، نظاره کردن…بوده  و  ورود اتومبیل به آن ممنوع می باشد. تفاوت آن با پارک تنها در کف سازی نیست، بلکه بدنه و جداره  آن نیز فعال و پر تحرک بوده و در فضای شهری اطراف خود ادغام شده است.

Duomo Plazza, Milan,Italy

انچه ما امروز در کشورمان میدان می نامیم در حقیقت فلکه بوده که معادل تقریبی واژه انگلیسی Roundabout است . جایی که اتومییل ها به دور آن می چرخند و معمولا دوار و کنترل ترافیک آن بدون چراغ راهنمایی می باشد. فضای میانی آن با مجسمه ، فضای سبز، آبنما یا ترکیبی از آنها پوشیده شده است. فلکه، اولین بار در سال 1906توسط اوژن هنارد فرانسوی طراحی شد چرا که وی معتقد بود که امکان خسارت و تصادف دو خودرو از بغل بسیار کمتر از تصادف عمود بر هم است. لذا فلکه  برای تسهیل تردد خودروها در تقاطع ها طراحی شد.

از میادین مشهور و قدیمی در ایران که به معنای واقعی نقش میدان را ایفاء کرده و خودروها در آن تردد نداشتند، می توان به میدان نقش جهان در اصفهان، میدان مشق و میدان ارگ در تهران همچنین به میدان میوه و تره وبار اشاره کرد.  میدان نقش جهان اصفهان نقش چند منظوره همچون ارگ حکومتی، بازی، مسابقه، خرید…داشته در حالیکه میدان مشق که در زمان فتحعلی شاه قاجارساخته شده بود در دوره پهلوی اول به نام باغ ملی خوانده می‌شد از آغاز منطقه‌ای نظامی بوده که برای کاربرد تمرین رزمی قشون بوده است یا میدان ارگ تهران تنها مقر حکومتی بوده است.

میادین امروزه در حقیقت فلکه بوده که نام میدان را با خود یدک می کشند. آنها برای تردد بی امان خودرو طراحی و ساخته شده اند و به غیر از نقش توزیع و پخش کننده ترافیک عبوری به عنوان مبدا و مقصد سفر نیز بشمار می روند. شکار مسافران خسته و در حال انتظار توسط تاکسی ها و توقف در آنها امری رایج و عادی می باشد. با وجود نصب پل های عابر پیاده برای جلوگیری از تداخل حرکت سواره و پیاده در فضای آن، ولی گذر از وسط فلکه امری بس رایج و عادی برای مسافران بی حوصله و غریب در شهرها به شمار می رود. و آنهایی که فضای سبز و آبنمایی دارند چه بسا به محلی امن برای پیک نیک و استراحت مسافران خسته و غریبه تبدیل شده اند.