همانطوریکه قبلا در کتاب “تجارب فرآیند برنامه ریزی شهری” توضیح دادم، بسیاری از تصمیماتی که در مورد طرحهای بزرگ توسعه شهری توسط نهادهای مدیریتی در سطح ملی و محلی در ایران گرفته و بر قلمرو عمومی تأثیر می گذارند، اغلب بدون مشارکت عمومی صورت می پذیرد. با وجود آنکه بیش از نیم قرن از برنامه ریزی جامع طرحهای توسعه شهری در ایران می گذرد، هنوزهم سازوکارهای قانونی برای مشارکت عمومی در فرآیندهای تصمیم‌گیری شهری و محلی نظیر آنچه در بسیاری از شهرهای توسعه یافته به کار گرفته می شود، پیش بینی نشده است.
در این یادداشت به دو فرایند مهم در تصمیم گیری و نظارت بر طرحهای مهم شهری در شهرهای توسعه یافته می پردازم. یکی پانل تخصصی مشاوره طراحی شهری (Urban Design Advisory Panel) و دیگری استماع عمومی (Public Hearing). پانل مشاوره طراحی شهری اغلب در مورد ارزیابی کیفیت طراحی پروژه‌های شهری از نظر زیبایی‌شناسی، عملکرد، هماهنگی با محیط اطراف، تأثیرات اجتماعی و زیست‌محیطی است یا ارزیابی پروژه‌های عمرانی بزرگ و تغییرات زونینگ (Zoning) که باید منطبق بر قوانین محلی باشد. هدف این پانل بهبود موضوعات طراحی، کیفیت و حفظ منحصر به فرد بودن مکان آن، حفظ سرزندگی، اطمینان از ایمنی و راحتی و سازگاری توسعه جدید با محیط اطراف آن می باشد. این امر می‌تواند به افزایش کیفیت و طراحی همه‌شمول (Inclusive Design) طرح‌ها منجر شود و تاثیر به سزایی در زندگی مردم بگذارد. جلسات استماع عمومی نیز به منظور فراهم کردن بستری برای مشارکت مستقیم شهروندان در فرآیند تصمیم‌گیری‌های شهری برگزار می‌شوند. این جلسات به افراد و گروه‌های مختلف جامعه امکان می‌دهند تا نظرات، پیشنهادات و نگرانی‌های خود را درباره پروژه‌ها و طرحهای شهری به طور رسمی بیان کنند. بنابراین لازم است به سابقه این مسئله اشاره کنم.
پانل‌های مشاوره طراحی شهری در ایران و مقایسه با نمونه‌های جهانی
شورایعالی شهرسازی و معماری بالاترین نهاد تصمیم گیری در سطح ملی درمورد طرحهای شهری در ایران است که زیر نظر وزارت راه و شهرسازی است. سیاست‌گذاری و هدایت کلی برنامه‌های شهرسازی و معماری در سطح کشور به عهده این شورا می باشد. این شورا به مسائل کلان و استراتژیک شهرسازی می‌پردازد و ممکن است در برخی موارد به بررسی پروژه‌های کلان شهری و ارائه مشاوره در زمینه طراحی آن‌ها نیز بپردازد.
اما در سطح محلی، کمیسیون ماده ۵ قانون تأسیس شورای عالی شهرسازی و معماری ایران، یکی از مهم‌ترین نهادهایی است که به بررسی و تصویب طرحهای تفصیلی و جامع شهری می‌پردازد. این کمیسیون از نمایندگان نهادهای مختلف دولتی و محلی تشکیل شده و تصمیم‌گیری‌های آن نقش مهمی در جهت‌گیری‌های شهری دارد. در این کمیسیون ممکن است به موضوعاتی مانند نوع کاربری و تغییر آن، ارتفاع ساختمان‌ها و هماهنگی با بافت شهری پرداخته شود. سازمان نظام مهندسی دیگرنهادی است که در ایران وجود دارد و متشکل از مهندسان معمار، شهرساز و سایر رشته‌های دیگراست و نقش مهمی در ارائه نظرات تخصصی و مشاوره در پروژه‌های شهری دارد. گرچه اعضای این سازمان در فرآیندهای طراحی و اجرای پروژه‌های ساختمانی نقش دارند و ممکن است در برخی موارد به ارائه مشاوره در زمینه سازه و طراحی نما و سایر جنبه‌های معماری به شهرداری کمک کنند با این وجود بسیاری از پروژه‌های بزرگ شهری در ایران از گذشته به شرکت‌های مشاور خصوصی که تخصص در زمینه معماری و شهرسازی دارند، واگذار می‌شود. این شرکت‌ها به بررسی و ارائه پیشنهادات در مورد جنبه‌های مختلف طراحی شهری نیز می‌پردازند.
بنابراین برخلاف پانل‌های مشاوره طراحی شهری در کشورهای غربی که معمولاً به صورت رسمی و ساختارمند عمل می‌کنند، در ایران چنین پانل‌هایی به صورت رسمی و مشخص وجود ندارند و فرآیند مشاوره به صورت پراکنده و در قالب نهادهای مختلف برای برخی پروژه های خاص و موردی محدود انجام می‌شود. همچنین مشابه جلسات استماع عمومی نیز در مورد طرحهای توسعه شهری وجود ندارد.
در حالیکه در بسیاری از شهرهای توسعه یافته، پانل بررسی طراحی (The Design Review Panel) یا پانل مشاوره طراحی شهری (Urban Design Advisory Panel) یا کمیته‌های مشابه با هدف ارائه مشاوره‌های تخصصی و بهبود کیفیت طراحی شهری از طرف شهرداری ها به وجود آمده‌اند. این هیئت‌ها معمولاً شامل کارشناسان حرفه‌ای در زمینه‌های مختلفی مانند معماری، شهرسازی، طراحی منظر، ترافیک و مهندسی می‌باشند وبه عنوان یک نهاد مشورتی در کنار شهرداری در زمینه مشاوره طراحی شهری و مستقل در بخش برنامه ریزی و ساختمان عمل می کند ولی صلاحیت تایید یا رد پروژه ها یا اتخاذ تصمیمات سیاسی را ندارد. البته عملکرد و ساختار این هیئت‌ها بسته به شهر و نیازهای محلی می‌تواند متفاوت باشد.
این پانل‌ها، مشاوره‌ای مستقل و عینی را به کارکنان شهر ارائه می‌دهند تا بهبود موضوعات طراحی که بر قلمرو عمومی تأثیر می‌گذارد، تضمین شود. این بررسی‌ها شامل مواردی مانند حفظ میراث و هویت، منحصر به فرد بودن مکان، حفظ سرزندگی، اطمینان از راحتی و ایمنی، و سازگاری توسعه جدید با محیط اطراف آن می‌باشد. این پانل‌ها در مورد کیفیت موضوعی و خط‌مشی طراحی شهری جدید، هم برای پروژه‌های خصوصی و هم برای پروژه‌های عمومی، مشاوره ارائه می‌دهند. این مشاوره‌ها مبتنی بر قضاوت حرفه‌ای، درک اصول طراحی خوب و انطباق با طرح های رسمی (Official Plan) و سایر اسناد مرتبط دیگر مانند دستورالعمل‌های طراحی، طرحهای ثانویه و غیره است.
از وظایف اصلی این پانل‌ها اطمینان از مطابقت پروژه‌ها با قوانین زونینگ، سیاست‌های توسعه شهری، و استانداردهای مربوطه است. در این راستا، می‌توان به ارائه مشاوره و توصیه به بخش برنامه‌ریزی و ساختمان درباره سازه بناها، مناظر، مناظر خیابانی، پارک‌ها و پروژه‌های زیربنایی در جوامع محلی و تأثیر فیزیکی و زیبایی‌شناختی احتمالی ساختمان‌ها، از جمله ارزیابی رابطه آن‌ها با سایت و محیط اطراف آن اشاره کرد.
حضور متخصصان و مشاوران در کنار مدیران شهری و طراحان پروژه‌ها به‌عنوان سه ضلع یک مثلث، باعث می‌شود که طرح‌ها با چشم‌انداز کلی شهر، حفظ هویت و میراث فرهنگی، زیبایی‌شناسی، دسترسی‌پذیری و همه‌شمولی (Inclusivity) هماهنگ‌تر یا بهبود یابند. این به معنای ایجاد فضاهای شهری عملکردی بهتر و مناسب برای همه افراد جامعه است. برای مثال، از مشاوره این پانل‌ها با گروه‌های مرتبط با معلولین می‌توان اطمینان حاصل کرد که فضاهای عمومی برای همه اقشار جامعه، از جمله افراد با نیازهای خاص، قابل دسترسی و استفاده باشند. این امر به ایجاد شهری فراگیر و عادلانه کمک می‌کند (برای توضیحات بیشتر به کتاب “شهر همگان“ مراجعه کنید).
بنابراین، پانل‌های مشاوره طراحی شهری نقش کلیدی در تضمین کیفیت و هماهنگی پروژه‌های شهری با منافع عمومی، قوانین و سیاست‌های شهری دارند. این پانل‌ها با ارزیابی دقیق و ارائه پیشنهادات سازنده، به ارتقای کیفیت زندگی در شهرها و بهبود فضای شهری کمک می‌کنند. همچنین بررسی دقیق طرح‌ها توسط این هیئت‌های مشاوره‌ای، می‌تواند به شناسایی و حل مشکلات بالقوه قبل از اجرا کمک کند تا از تأثیرات منفی پروژه‌ها بر منافع عمومی جلوگیری شود. این کار بدون شک از بازسازی‌ها و تغییرات پرهزینه در آینده نیز جلوگیری می‌کند. به‌علاوه، استفاده از خردجمعی از طریق مشارکت عمومی و مشاوره‌های تخصصی اطمینان می‌دهد که نیازها و نگرانی‌های جامعه را به‌خوبی در طرحهای شهری منعکس و در نهایت منافع عمومی در طرحهای پیشنهادی را تضمین کند.
مشارکت عمومی و استماع عمومی
توجه به منفعت عمومی در پروژه‌های شهری نه تنها به بهبود کیفیت زندگی شهروندان کمک می‌کند، بلکه اعتماد و حمایت اجتماعی را نیز افزایش می‌دهد. این امر منجر به توسعه پایدارتر، عادلانه‌تر و هم‌سوتر با نیازهای جامعه می‌شود. بنابراین، حفظ و حراست از منافع عمومی می‌تواند اعتماد جامعه به نهادهای مسئول و مجریان پروژه‌ها را افزایش داده و به بهبود کیفیت زندگی شهروندان منجر شود. در شهرهای توسعه‌یافته، علاوه بر استفاده از پانل‌های تخصصی، برگزاری جلسات عمومی یا استماع عمومی (Public Hearing) نیز به منظور فراهم کردن بستری برای مشارکت مستقیم شهروندان در فرآیند تصمیم‌گیری‌های شهری در قوانین پیش‌بینی شده است تا شفافیت، اعتماد عمومی و بهبود کیفیت تصمیم‌گیری تضمین شود. اگرچه اطمینان از اینکه اجرای یک پروژه به منافع عمومی لطمه وارد نمی‌کند، نیازمند رویکردی جامع و چندوجهی است که شامل ارزیابی‌های دقیق، شفافیت، رعایت قوانین، نظارت مداوم و تعهدات اجتماعی است که این خود نیازمند مشارکت عمومی و اطلاع از نقطه نظرات آنهاست. بنابراین هدف اصلی از برگزاری استماع عمومی و مشارکت شهروندان (Public Hearings and Citizen Participation)، جمع‌آوری نظرات، پیشنهادات و اعتراضات مردم، ایجاد شفافیت در فرآیند تصمیم‌گیری و تسهیل مشارکت عمومی در فرآیندهای توسعه شهری است.
برگزاری جلسات استماع عمومی و مشارکت شهروندان می‌تواند به درک بهتر نیازها، نگرانی‌ها و اولویت‌های جامعه کمک کند. این جلسات همچنین فرصتی مناسب برای شهروندان فراهم می‌کنند تا نظرات و اعتراضات خود را بیان کرده و از منافع عمومی خود دفاع کنند. موضوعات این استماع عمومی شامل پروژه‌هایی است که در آن مسئولان دولتی، مقامات محلی و سایر تصمیم‌گیران با عموم مردم به بحث و تبادل نظر در مورد مسائل و طرحهای خاص می‌پردازند. این جلسات به‌ویژه در مواردی که تصمیم‌گیری‌های مهمی درباره پروژه‌های عمرانی بزرگ، تغییرات زونینگ (Zoning)، و قوانین محلی باید صورت گیرد، اهمیت دارند. پروژه‌هابه طورمعمول باید با قوانین و مقررات زونینگ و توسعه شهری مناطق مطابقت داشته باشند. این قوانین به گونه‌ای طراحی شده‌اند که منافع عمومی را حفظ کرده و از توسعه بی‌رویه و ناهماهنگ جلوگیری کنند. بنابراین، جلسات استماع عمومی ابزاری مهم برای مشارکت همگانی در فرآیندهای حکومتی و شهری محسوب می‌شوند.
در مجموع، این جلسات به ایجاد شفافیت، اعتماد عمومی و بهبود کیفیت تصمیم‌گیری کمک می‌کنند. با این حال، چالش‌هایی مانند کمبود مشارکت عمومی و تضاد منافع نیز باید به گونه‌ای مدیریت شوند تا این فرآیند به بهترین نحو ممکن اجرا شود.
از نکات جالب و مهم چگونگی فرایند انتخاب اعضای پانل‌های تخصصی مشاوره طراحی شهری و سایر پانل‌های مشابه در کشورهای مختلف است که معمولاً بر اساس معیارهای خاصی انجام می‌شود، تا تضمین شود که اعضای پانل‌ها دارای دانش، تخصص و تجربه لازم برای ارائه مشاوره‌های جامع و مؤثر در زمینه‌های مرتبط با موضوع پانل می باشند.
به طور معمول اعضای پانل های تخصصی از میان مهندسان با تجربه داوطلب (Voluntaries) برای مدت 2 تا 3 سال با معرفی نهادها، انجمن ها یا سازمانهای حرفه ای صورت می پذیرد و حقوقی نیز دریافت نمی کنند و باید در حداقل یک جلسه ماهیانه با برنامه معین از قبل تعیین شده شرکت کنند. اکثر این نشست ها به صورت آنلاین برای عموم قابل مشاهده و فایل ضبط شده برروی سایت شهرداری از نشست های قبلی قابل دسترس همگانی است.
علاوه بر آن، برای تضمین تنوع در نظرات و اطمینان از اینکه تمامی ذینفعان در فرآیند تصمیم‌گیری حضور دارند، این افراد از میان نمایندگان نهادهای رسمی شناخته شده و گروه‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی انتخاب می شوند. این شامل نمایندگانی از جامعه معلولین، گروه‌های محیط‌زیستی، ساکنان محلی و نمایندگان کسب‌وکارها می‌شود. همچنین برای اطمینان از استقلال پانل‌ها، اعضا معمولاً باید از هرگونه تضاد منافع با موضوعات تحت بررسی خودداری کنند. این موضوع ممکن است شامل داشتن منافع مالی یا شخصی در پروژه‌های مرتبط باشد. به علاوه اعضای پانل معمولاً باید متعهد به حفظ محرمانگی اطلاعات حساس و احترام به اصول اخلاقی حرفه‌ای نیز باشند. این فرآیند به تضمین کیفیت و شفافیت در تصمیم‌گیری‌ها و مشارکت مؤثر تمامی ذینفعان کمک می‌کند. درادامه به برخی تجارب جهانی از پانل های موجود شهری پرداخته ام .
آمریکا و کانادا:
در ایالات متحده و کانادا، پانل‌ها و کمیته‌های مشاوره طراحی شهری نقش مهمی در ارتقای کیفیت پروژه‌های توسعه شهری و اطمینان از هماهنگی آن‌ها با استانداردهای محلی و نیازهای جامعه ایفا می‌کنند.
در نیویورک، هیئت طراحی عمومی (Public Design Commission) مسئول بررسی و ارزیابی پروژه‌های طراحی شهری است. این کمیسیون شامل معماران، طراحان منظر، هنرمندان و متخصصان دیگر است که به پروژه‌های دولتی در زمینه طراحی، کیفیت و دسترسی‌پذیری مشاوره می‌دهند.
در سان‌فرانسیسکو، کمیته بررسی طراحی (San Francisco Planning Department’s Design Review Committee) بر طراحی پروژه‌های توسعه شهری نظارت دارد و نظرات تخصصی ارائه می‌دهد تا اطمینان حاصل شود که طرح‌ها با اهداف شهری و نیازهای جامعه هماهنگ هستند.
کانادا:
در کانادا، هیئت‌های مشاوره طراحی شهری (Urban Design Advisory Panels) یا کمیته‌های مشابه در شهرهای مختلف فعالیت می‌کنند. هدف این هیئت‌ها بهبود کیفیت طراحی شهری و اطمینان از انطباق طرح‌ها با استانداردهای شهری است. این هیئت‌ها در شهرهای بزرگ مانند تورنتو، ونکوور، مونترال و کلگری وجود دارند و نقش مهمی در فرآیند طراحی و توسعه شهری ایفا می‌کنند.
در تورنتو، کمیته مشاوره طراحی شهری به نام Toronto Design Review Panel فعالیت می‌کند. این هیئت شامل متخصصان طراحی شهری، معماری، منظر و مهندسی است و به بررسی پروژه‌های بزرگ شهری و طرحهای توسعه می‌پردازد. هدف اصلی این پانل، بهبود کیفیت پروژه‌ها و اطمینان از هماهنگی آن‌ها با چشم‌انداز کلی شهر است.
در ونکوور، پانل مشابهی به نام Urban Design Panel وجود دارد. این پانل نیز متشکل از متخصصان مختلف است و به بررسی طرحهای جدید، از جمله ساختمان‌های بلندمرتبه، فضاهای عمومی و پروژه‌های بازسازی شهری می‌پردازد. نظرات این پانل تأثیر قابل‌توجهی بر تصمیم‌گیری‌های شهری دارد.
مونترال نیز دارای پانل مشابهی به نام Conseil des arts de Montréal است که به طراحی و توسعه پروژه‌های شهری می‌پردازد. این پانل بیشتر بر جنبه‌های زیبایی‌شناسی و فرهنگی پروژه‌ها تمرکز دارد و به حفظ هویت و میراث فرهنگی شهر کمک می‌کند.
این پانل‌ها و کمیته‌ها در کانادا معمولاً با مقامات شهری، توسعه‌دهندگان و سایر ذینفعان همکاری می‌کنند تا به بهبود کیفیت زندگی شهری کمک کرده و شهرها را به مکان‌های بهتری برای زندگی تبدیل کنند. پانل‌های مشاوره طراحی شهری نقش مهمی در شکل‌دهی به نمای ساختمان‌ها و بهبود کیفیت بصری و عملکردی فضای شهری دارند. آن‌ها با بررسی دقیق و ارائه مشاوره‌های تخصصی، به تضمین تطابق نماها با بافت شهری، استفاده از مواد مناسب، ارتقای زیبایی‌شناسی و نوآوری در طراحی و حفظ هویت فرهنگی و تاریخی کمک می‌کنند. این فعالیت‌ها به ایجاد شهری زیباتر، هماهنگ‌تر و دلپذیرتر برای ساکنان و بازدیدکنندگان منجر می‌شود.
استرالیا:
در استرالیا، پانل‌های مشاوره طراحی شهری نیز نقش مهمی در فرآیند توسعه شهری دارند. در سیدنی، پانل‌های “Design Excellence Panels” بخشی از فرآیند تصویب پروژه‌ها هستند. این پانل مسئول بررسی و ارائه نظرات در مورد کیفیت طراحی پروژه‌های بزرگ است و به توسعه‌دهندگان مشاوره می‌دهد تا اطمینان حاصل شود که طرح‌ها با استانداردهای شهری همخوانی دارند.
در ملبورن، پانل مشابهی وجود دارد که به طور منظم پروژه‌های طراحی شهری را بررسی می‌کند. این پانل به منظور ارتقای کیفیت فضاهای عمومی و ساختمان‌ها تأسیس شده و نقش مهمی در هدایت توسعه شهری به سمت پایداری و دسترسی‌پذیری ایفا می‌کند.
شهرهای اروپایی:
در شهرهای اروپایی نیز پانل‌ها و کمیته‌های مشاوره طراحی شهری نقش مهمی در هدایت توسعه شهری ایفا می‌کنند.
بریتانیا:
در لندن، پانل بررسی طراحی به نام “London Design Review Panel” وجود دارد. این پانل از متخصصان معماری، شهرسازی و طراحی منظر تشکیل شده و وظیفه آن ارائه مشاوره در مورد پروژه‌های بزرگ شهری است. تمرکز این پانل به طور خاص بر روی مسائل مربوط به کیفیت طراحی، پایداری و دسترسی‌پذیری است تا اطمینان حاصل شود که پروژه‌ها با استانداردهای بالای طراحی و نیازهای جامعه همخوانی دارند.
منچستر نیز دارای پانل مشابهی است که وظیفه بررسی و ارائه نظرات در مورد پروژه‌های جدید شهری را بر عهده دارد. این پانل تلاش می‌کند تا مطمئن شود که پروژه‌ها با استانداردهای بالای طراحی و پایداری مطابقت دارند و به بهبود کیفیت فضای شهری کمک می‌کنند.
هلند:
در هلند، تیم‌های کیفیت (Quality Teams) به عنوان بخشی از فرآیند مشاوره طراحی شهری فعالیت می‌کنند. این تیم‌ها از متخصصان مختلفی تشکیل شده‌اند و در مراحل مختلف فرآیند طراحی و توسعه پروژه‌ها دخیل هستند. توجه ویژه به طراحی پایدار و حفاظت از محیط‌زیست در این کشور بسیار حائز اهمیت است و این تیم‌ها نقش مهمی در تضمین انطباق پروژه‌ها با این اصول دارند.
آلمان:
در آلمان، شهرهایی مانند برلین و هامبورگ دارای پانل‌های مشاوره طراحی شهری هستند که بر پروژه‌های بزرگ نظارت می‌کنند. این پانل‌ها به طراحی‌های نوآورانه، دسترسی‌پذیری، و حفظ هویت فرهنگی شهر توجه ویژه‌ای دارند. هدف این پانل‌ها تضمین کیفیت طراحی، حفاظت از میراث فرهنگی، و ایجاد فضاهایی است که بافت تاریخی و فرهنگی شهرها را حفظ کرده و در عین حال نوآوری و توسعه پایدار را تقویت کنند.
الزام در همه شمولی پروژه های شهری
در ایران، هرچند فرآیندهای مشاوره طراحی شهری به شکلی محدود وجود دارد، این فرآیندها به صورت ساختاریافته و همه‌جانبه نهادینه نشده است. بیشتر هیئت‌ها یا شوراهای مشاوره‌ای در قالب کمیسیون‌ها و نهادهای دولتی و شرکت‌های مشاور خصوصی فعالیت می‌کنند. گسترش چنین پانل‌هایی می‌تواند در جهت منافع عمومی، به بهبود کیفیت طراحی شهری، افزایش همه‌شمولی و پایداری پروژه‌های شهری کمک شایانی کند.
همان‌طور که در کتاب “شهر همگان“ به تفصیل توضیح داده‌ام، الزام به رعایت همه‌شمولی در پروژه‌های شهری امروزه در بسیاری از شهرهای جهان امری قانونی است. تضمین این امر نیازمند طراحی همه‌شمول (Inclusive Design) است. طراحی همه‌شمول فرآیندی جامع است که از پیروی از قوانین و استانداردها، توجه به اصول طراحی جهانی، نظارت مداوم بر اجرای طرح‌ها و مشارکت فعال جامعه شکل می‌گیرد. با ترکیب این رویکردها، می‌توان فضاهایی ایجاد کرد که برای همه افراد جامعه، بدون توجه به توانایی‌های فیزیکی یا نیازهای خاص، قابل استفاده، ایمن و راحت باشند.
تحقق همه‌شمولی پروژه‌های شهری از طریق فرآیندهای مشارکت گروه‌های تخصصی و عمومی و همکاری با مدیریت شهری امکان‌پذیر است. افراد و گروه‌های مختلف جامعه، از جمله اقشار کم‌درآمد، اقلیت‌ها، سالمندان، افراد معلول، کودکان و زنان باید بتوانند نظرات و نیازهای خود را در مورد طرحهای شهری ارائه دهند. این مشارکت‌ها معمولاً در قالب جلسات عمومی، نظرسنجی‌ها، کارگاه‌های طراحی مشارکتی و مشاوره‌های حضوری وآنلاین صورت می‌گیرد.
شهرداری‌ها و تیم‌های طراحی اغلب با سازمان‌ها و گروه‌های حامی حقوق معلولین، سالمندان و سایر گروه‌های آسیب‌پذیر مشورت می‌کنند تا نیازهای خاص این گروه‌ها در طرح‌ها در نظر گرفته شود. اما تضمینی در این زمینه وجود ندارد و ممکن است برخی طرح‌ها از استانداردهای بین‌المللی مانند “Universal Design” یا “Design for All” پیروی نکنند. این استانداردها ایجاد فضاهای همه‌شمول و قابل استفاده برای همه افراد، بدون توجه به سن، توانایی فیزیکی یا نیازهای خاص را الزامی می‌دانند.
عناصر طراحی جهانی مانند استفاده از رمپ‌ها، آسانسورها، مسیرهای مناسب برای ویلچر، علائم نوشتاری و تصویری قابل فهم برای همه و دسترسی به فضاهای عمومی بدون موانع فیزیکی، از جمله مواردی هستند که باید به‌طور جدی مدنظر قرار گیرند. به همین دلیل، قبل از تصویب نهایی طرحهای شهری، معمولاً ارزیابی‌های اثرات اجتماعی (Social Impact Assessments) انجام می‌شود تا اطمینان حاصل شود که پروژه چه تأثیراتی بر گروه‌های مختلف جامعه دارد. این ارزیابی‌ها می‌توانند مشکلات احتمالی را شناسایی و راهکارهایی برای رفع آن‌ها پیشنهاد کنند.
آموزش‌های مرتبط با دسترسی‌پذیری و طراحی برای همگان می‌تواند به طراحان و معماران کمک کند تا در فرآیند طراحی به نیازهای همه افراد جامعه توجه کنند. این آموزش‌ها می‌تواند شامل دوره‌های دانشگاهی، کارگاه‌های تخصصی و برنامه‌های آموزشی مداوم باشد. افزایش آگاهی عمومی درباره اهمیت همه‌شمولی و دسترسی‌پذیری می‌تواند فشار عمومی برای ایجاد فضاهای فراگیر را افزایش دهد.
پس از اجرای پروژه‌ها، نظارت مداوم بر فضاهای عمومی و زیرساخت‌های شهری لازم است تا اطمینان حاصل شود که این فضاها همچنان ایمن، راحت و دسترس‌پذیر برای همه افراد جامعه هستند. ارائه بازخورد از سوی جامعه و اصلاحات لازم بر اساس این بازخوردها نیز نقش مهمی در تضمین همه‌شمولی آن‌ها دارد.
نتیجه‌گیری:
به طور کلی، پانل‌ها و کمیته‌های مشاوره طراحی شهری در کشورهای مختلف با توجه به شرایط محلی و نیازهای شهری تشکیل شده‌اند. این پانل‌ها نقش کلیدی در تضمین کیفیت و هماهنگی پروژه‌های شهری با منافع عمومی، قوانین و سیاست‌های شهری ایفا می‌کنند. هدف اصلی از تشکیل این پانل‌ها و کمیته‌های مشاوره‌ای، ارتقای کیفیت زندگی شهری، افزایش دسترسی‌پذیری، و ایجاد فضاهای پایدار و جذاب برای شهروندان است. این پانل‌ها با ارزیابی دقیق و ارائه پیشنهادات سازنده، به بهبود فضای شهری و کیفیت زندگی در شهرها کمک می‌کنند.
تجربیات بین‌المللی، از جمله در شهرهایی مانند کپنهاگ و بارسلونا، نشان می‌دهد که این رویکرد می‌تواند به طور قابل‌توجهی به ایجاد فضاهای شهری بهتر و دوام‌پذیرتر منجر شود. این پانل‌ها نه تنها بر تخصص فنی تأکید دارند، بلکه مشارکت فعال شهروندان و در نظر گرفتن نیازهای مختلف اجتماعی را نیز در فرآیندهای تصمیم‌گیری مدنظر قرار می‌دهند. از طریق بررسی‌های تخصصی، مشاوره‌های سازنده، و توجه به نیازهای متنوع جامعه، این پانل‌ها به خلق فضاهایی زیبا، ماندگار، دسترس‌پذیر، و هماهنگ با هویت فرهنگی و تاریخی شهرها کمک می‌کنند. تأثیر مثبت این رویکردها در بسیاری از شهرهای جهان مشهود است و در نهایت، بهبود کیفیت زندگی شهری برای همه شهروندان و تضمین منافع عمومی را به همراه دارد.
