امروزه مردم بیشتر از گذشته در محیط شهری حضور دارند، اما کمتر فرصت گفتگو دارند و بنظر می رسد که در پاسخ به سوال رهگذران ناآشنا کم حوصله اند. گرچه در عصر حاضر بسیاری از اطلاعات از طریق فضای مجازی بدست می آید، اما بدست آوردن اطلاعات برای همگان همیشه مقدور نیست یا اطلاعات کافی در مورد همه مکانهای شهری در دسترس نبوده یا بروز نیستند. بدین جهت، اطلاع رسانی از فضاهای شهری و خوانایی[1] آن دارای اهمیت زیادی است و هنگامی که مردم تصویری قابل درک از محیط اطراف خود داشته باشند به راحتی می توانند از نقطه ای به نقطه دیگر حرکت کرده و جابجا شوند.
کیفیتی که یک مکان را شناسا می سازد و به افراد اجازه جهت یابی در یک محیط می دهد را خوانایی می نامند[2]. به اعتقاد «بنتلی و همکاران، 1985» در کتاب «محیط های پاسخده»، خوانایی در دو سطح «کالبدی و الگوی فعالیت » به عنوان یکی از عناصر مهم اصول طراحی اهمیت دارد. گرچه خوانایی مفهومی بسیار گسترده دارد، اما مراد از این نوشتار خوانایی بیشتراز بعد بصری در یافتن مکانهای مورد نظر است. لینج نقشه یا ساختار ادراکی مردم از شهر برای یافتن مقاصد خود را با اهمیت می داند و بدین جهت مهم ترین کیفیت بصری شهر را خوانایی می داند و سهولت شناسایی قسمت های مختلف و ساماندهی آنها را در یک الگوی منسجم تعریف می کند( کلانتری و اخوت، 1390، ص 64). به عقیده صبری هویت خیابان یا بافت شهری می تواند با بروز ساختار خوانایی آن که نشانگر ارزش ها و نمادهای آن جامعه است، تقویت گردد.( صبری، 1393).
کیفیت خوانایی موجب درک بهتر مکان و زمینه ساز بروز هویت شهری است و این مهم از طریق نشانه های[3] شهری در مقیاس گوناگون و وجود علائم کافی در شهر امکان پذیر است. شاید یکی از دلایلی که مبلمان شهری در اکثر شهرهای مدرن تا کنون به تولید انبوه نرسیده آن است که هر فضای شهری با توجه به الگوی دسترسی ها و کاربری ها و قرار گیری ساختمانها ی آن نیاز به طراحی ویژه خود دارد.
امروزه مدیریت شهری تلاش می کند تا با بهره گیری از دانش و معیارهای استاندارد در طراحی، فضاهای عمومی را برای استفاده بیشتر همگان آماده سازد. برای مثال خوانایی علائم شهری رابطه مستقیم با زاویه دید و سرعت حرکت سواره و پیاده دارد و در عملکرد، سلامتی و امنیت شهر بسیار موثر است. بدین جهت، یافتن آسان و سریع یک داروخانه یا بیمارستان در شهر با علامت مشخص در بسیاری از شهرهای مدرن بواسطه اهمیت آن در دسترسی راحت مردم چه پیاده یا سواره از اهمیت بالایی برخورد دار است. استفاده از سمبل های شناخته شده قابل تشخیص برای همگان در شهر برای برخی اماکن مهم همانند لگوهای برندهای مشهور تجاری امری رایج می باشد برای مثال استفاده از علامت (H) برای بیمارستان و استفاده از سمبل های شناخته شده مشخص برای داروخانه قابل تشخیص برای همه از فاصله دور امری است که در بسیاری از شهرهای دنیا با توجه به اهمیت آن رایج شده است. متاسفانه این مهم در شهرهای ما تا کنون الزامی نشده است و برای یافتن داروخانه یا بیمارستان در شهرها باید پرسان پرسان امکان دسترسی به آنها برای مردم فراهم گردد در حالیکه به کارگیری چراغ نئون سبز به عنوان یک علامت یا نشانه برای طباخی ها ( کله پزی) در شهرهای ایران امری متداول و همه گیر شده است .
معروف است شما در کمتر خیابانی در شهر پاریس اگر قدم بزنید و به چپ یا راست خود نظر کنید و داروخانه ای را نبینید. دلیل عمده آن امکان دسترسی سریع به داروخانه برای دارو و نجات جان بیمار است.
منابع:
[1] -Legibility
[2] – کرمونا، متیو، پانتر، جان و چاپمن، دیوید( 2002)، از سیاست طراحی تا کیفیت طراحی، ترجمه: ذکاوت، کامران، کریمی فر، سپیده و کاظمی، زیبا( 1394)،ص 138، انتشارات آذرخش
[3] -Landmark
بنتلی و همکاران(1985)، محیط های پاسخده، ترجمه: بهزادفر ،مصطفی(1385)، چاپ دوم، انتشارات دانشگاه علم و صنعت
صبری، رضا( 1393)، طراحی منظر شهری ، سازمان زیبا سازی شهرداری تهران
کلانتری، حسین و اخوت، هانیه(1390)، برنامه ریزی منظر شهری، سازمان زیبا سازی شهرداری تهران
لنگ، جان()، طراحی شهری ، ترجمه، بحرینی، سید حسین، 1386، انتشارات دانشگاه تهران
