لینک دانلود آیین نامه های دوازدهگانه طراحی معابر شهری
بعد از گذشت ۲۶ سال سرانجام آیین نامه ۱۲ جلدی طراحی معابر شهری توسط وزارت راه و شهرسازی رسما ابلاغ و ایین نامه قبلی لغو شد. بر این اساس تعاریف واژه های تخصصی بکار رفته در این آئین نامه نیز جایگزین تعاریف گذشته شده و از این پس ملاک عمل خواهند بود. شبکه معابر شهری از جمله فضاهایی است که به سبب وجود نقش‌های عملکردی مختلف، نحوه طراحی آن از اهمیت بالایی برخوردار است. در سال‌های گذشته آیین‌نامه طراحی راههای شهری مصوب سال ۱۳۷۳ شورایعالی شهرسازی و معماری ایران به عنوان یک مرجع واحد و مبنای مشخص به منظور طراحی و ارزیابی طرح‌های مرتبط با شبکه معابر شهری نظیر طرح‌های توسعه و عمران (جامع) شهری، طرح‌های هادی، تفصیلی و … مورد استفاده و استناد قرار می‌گرفت. تناسب محتوایی این آیین‌نامه با اقتضائات زمان خود از یک طرف و نیازهای عصر حاضر جوامع شهری از طرف دیگر سبب شده تا با توجه به گونه‌های مختلف حملونقل پایدار و لزوم تغییر نگرش در طراحی شبکه معابر شهری، به‌روزرسانی این آیین‌نامه به عنوان مبنایی برای طراحی‌های آینده در دستور کار قرار بگیرد.
اولین آیین نامه طراحی راههای شهری ایران در سال ۱۳۷۳ با تصویب در شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در ۱۲ بخش که هر کدام به بررسی ابعادی از طراحی راههای شهری می پرداخت، توسط وزارت مسکن و شهرسازی سابق انتشار یافت. وزارت راه و شهرسازی در راستای انجام تکالیف قانونی خود با توجه به ابلاغیه هیأت محترم دولت در خصوص وظایف دستگاهها در سند حمل و نقل و بر اساس ردیف (۱) جدول تصادفات شهری و ایمنی آن با عنوان به روزرسانی آیین نامه طراحی راههای شهری (مصوب سال ۱۳۷۳) تهیه نسخه به روز شده آیین نامه طراحی راههای شهری را در اسفند ماه ۱۳۹۶ آغاز کرد.
نسخه جدید آیین نامه همانند نسخه قبل، شامل ۱۲ جلد است و عنوان آن از آیین نامه طراحی راههای شهری به آیین نامه طراحی معابر شهری تغییر یافته است. در تاریخ ۱۳۹۹٫۰۴٫۰۲، شورایعالی شهرسازی و معماری ایران «آیین نامه طراحی معابر شهری» را که در قالب ۱۲ بخش زیر به روزرسانی و تدوین شده است، تصویب کرد:
جلد ۱ : مبانی
در این بخش به طبقه بندی راه های شهری، دسترسی و تنظیم آن، سرعت، ترافیک، ظرفیت، وسیله نقلیه تیپ طراحی، عوامل انسانی، ایمنی و محیط زیست و نقش این موارد در طراحی راه های شهری پرداخته شده است.
جلد ۲: پلان ها و نیم رخ های طولی
در این بخش به شکل هندسی پلان و نیم رخ های طولی، فاصله دید، پلان، نیم رخ های طولی، هماهنگی پلان و نیم رخ طولی، و سایر عوامل تاثیر گذار پرداخته شده است.
جلد ۳: اجزای نیم رخ های عرضی
در بخش نیم رخ های عرضی، به شیب عرضی، خط های اصلی، خط های کمکی، شانه، خط پارکینگ، میانه، جدول، شیروانی ها و سیستم های تخلیه آب، دیواره حافظ، نرده حافظ، مقطع عرضی در سازه ها، عرض آزاد و عرض ایمنی، بیرون رفتگی ایستگاه ها، حریم راه و کناره، استفاده از حریم راه برای تاسیسات شهری، فضای سبز و زمین آرایی و روشنایی پرداخته شده است.
جلد ۴: راه های شریانی درجه ۱
در بخش چهار آیین نامه یعنی ضوابط مربوط به راه های شریانی درجه ۱ به ضوابط کلی این راه ها، ضوابط اجزا، استفاده اتوبوس ها از آزادراه و بزرگراه و نیمرخ های عرضی نمونه مورد بررسی قرار گرفته اند.
جلد ۵: تبادل ها
در بخش تبادل ها به اصول مرتبط با این قسمت از راه، انواع تبادل ها، ضوابط کلی مرتبط با تبادل ها و ضوابط اجزا پرداخته شده است.
جلد ۶: راه های شریانی درجه ۲
در بخش شش آیین نامه، یعنی بخش راه های شریانی درجه ۲ به ضوابط کلی مورد نیاز، ضوابط اجزا، استفاده اتوبوس از را ههای شریانی درجه ۲ و نیمرخ های عرضی نمونه پرداخته شده است.
جلد ۶: تقاطع ها
در بخش هفت که مرتبط با تقاطع ها می باشد، ضوابط کلی تقاطع ها، ضوابط اجزا و میدان آمده است.
جلد ۷: خیابان های محلی
در بخش هشت آیین نامه که مرتبط با خیابان های محلی است، ضوابط عمومی این خیابان ها، هسته های شهری مسکونی، مناطق مرکزی، مراکز مهم صنعتی و تجاری و سرعت گیرها آمده است.
جلد ۹: دسترسی ها
در بخش نه آیین نامه مربوط به دسترسی، ضوابط عمومی مربوط به دسترسی ها، راه های اتصالی ورودی، پارکینگ ها، بارگیری و باراندازی، دسترسی برای وسایل نقلیه اضطراری و عقب نشینی آمده است.
جلد ۱۰: مسیرهای پیاده
در این بخش که مربوط به مسیرهای پیاده است، طرح های شبکه های پیاده روی، ضوابط طرح و مرمت و نگهداری مسیرهای پیاده مورد بحث قرار گرفته است.
جلد ۱۱ : مسیرهای دوچرخه
در بخش یازده که مربوط به مسیرهای دوچرخه است، مواردی همچون برنامه ریزی و امکانسنجی، طرح شبکه، ضوابط اجزای هندسی، مسیرهای دوچرخه در تقاطع ها و پارکینگ مخصوص دوچرخه آمده است.
جلد ۱۲: تجهیزات ایمنی
در بخش تجهیزات ایمنی این آیین نامه، ضوابط مربوط به شیوه های بی خطر ساختن عرض ایمنی، حافظ های طولی جانبی، حافظ های میانی و ضربه گیرها پرداخته شده است.
این آیین‌نامه با استفاده از آخرین دستاوردهای تجارب طراحی معابر شهری در دنیا تلاش دارد تا معابری را ایجاد نماید که برای تمام شیوه‌ها، سنین و تمام توانایی‌ها به‌طور امن قابل استفاده باشد. بدین جهت با بهره‌گیری از آیین‌نامه‌های معتبر طراحی معابر شهری دنیا و مطالعات تطبیقی گسترده‌ای از مراجع مختلف نظیر، آشتو، راهنمای طراحی خیابان‌های شهری (NACTO)، آیین‌نامه‌های طراحی راههای کالیفرنی (HDM)و چند نمونه از کشورهای استرالیا، کانادا، هند، انگلیس و دیگر کشورها و نیز استفاده از ظرفیت آیین‌نامه‌های داخلی، در انتهای سال ۹۷ توسط دانشگاه تهران به عنوان مشاور و بر اساس تغییر رویکردهای طراحی شهری و برنامه‌ریزی حملونقل از طراحی خودرومحور به انسان‌محور، به‌روزرسانی و بازنگری شد.
در نسخه جدید این آیین‌نامه توجه به اصول حملونقل پایدار مورد تأکید قرار گرفته است. از این‌‌رو مباحث مربوط‌‌به شیوه سفر همگانی در قالب یک بخش جداگانه با عنوان «حملونقل همگانی» ارائه شده است. همچنین مطابق نسخه قبلی، بخش‌های جداگانه‌ای به شیوه‌های سفر عابر پیاده و دوچرخه اختصاص یافته است. لازم به ذکر است که با توجه به اهمیت شیوه‌های سفر غیرموتوری و حفظ ایمنی کاربران این شیوه‌ها، بخش جداگانه‌ای تحت‌‌‌عنوان «آرام‌سازی ترافیک» به نسخه جدید آیین‌نامه اضافه شده است.
در تدوین جلد ۱ مبانی و جلد ۱۰ مسیرهای پیاده بنده نیز افتخار همکاری با مشاور طرح داشته ام و برای کسانی که در مورد موضوع پیاده مداری کار می کنند مطالعه این دو جلد را توصیه می کنم.
