تهیه و تصویب طرح های توسعه شهری از جمله طرحهای جامع و تفصیلی دارای فرآیند طولانی می باشند و پس از ابلاغ نیز طی یک دوره زمانی کوتاه نیاز به بازنگری دارند که متاسفانه فرآیند بازنگری آنها تاکنون به طور شفاف پیش بینی نشده است. این یادداشت به بهانه طرح «ارزیابی و آسیب شناسی طرح تفصیلی شهر تهران و ارایه الگوی بازنگری آن» که در حال حاضر توسط مشاور شهرداری تهران تهیه می شود به نکاتی چند در مورد فرآیند این بازنگری طرح اشاره دارد:
۱٫ با توجه به اینکه شکل گیری مناسبات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در شهرها تلاقی کارکردهای میان بخشی و روابط قدرت میان آنهاست، لذا پیش نیاز هر طرحی از جمله طرح جامع و تفصیلی نیازمند هماهنگی و توافق در تدوین اهداف، توافق بر سر چشم انداز آن و برنامه های میان بخش های درگیر در اجرای آنها است تا تضاد در اهداف کلان برنامه، در نهایت، مشکلات در اجرا یا پس از اجرا ایجاد نکند. این مهم در مورد طرحهای ملاک عمل تا کنون مورد غفلت قرار گرفته است و لازم است برای تضمین و افزایش تحقق پذیری طرحهای توسعه در آینده سازوکار اجرایی و
۲٫ ارزیابی و بازنگری مجدد سند اجرایی طرح تفصیلی به اعتقاد بسیاری از صاحب نظران نیازمند شناخت و آگاهی کامل از بستر و زمینه ای است که اسناد این طرحها در آن شکل گرفته است. بدون توافق بر سر سیاست هایی بالادستی مدیریت شهری، امکان تحقق پذیری هر طرح توسعه شهری محکوم به شکست است. برای مثال ارتباط و هماهنگی محتوایی و فنی بین دوبرنامه پنج ساله شهرداری با طرح تفصیلی در سطح عملیاتی و اجرایی و همچنین تحقق پذیری آن در حال حاضر جای ابهام دارد.
۳٫ لازم است با توجه به اهداف طرحهای توسعه شهری، تعیین انحراف از معیار از اهداف اصلی و شاخص های ارزیابی عمکرد از جمله درآمد و هزینه های حاصل از اجرای طرح به عنوان مهمترین وجه ارزیابی در قالب یک مدل مفهومی ارایه و بر سر آن توافق شود تا از دوباره کاریها اجتناب گردد.
۴٫ سازوکار تحقق و پیاده سازی طرح از زمان اجرا وابسته به فرآیند طراحی پایش، نظارت و ارزیابی آن دارد که متاسفانه در طرحهای ملاک عمل کنونی این مسایل به طور شفاف پیش بینی نشده است، لذا سازوکار بازنگری و به روزرسانی طرح تفصیلی منوط به چگونگی فرآیند ادامه پیاده سازی، نظارت و ارزیابی مجدد آن در آینده دارد که لازم است به طور روشن تدفیق شود.
۵٫ بدون داشتن چشم انداز توافق شده و واقعی توسعه شهر، تراز مالی شفاف حاصل از اجرای طرح، سازمان فضایی و نظام پهنه بندی کارآمد و به طبع ضوابط و مقرارت ساخت و ساز دقیق زمینه را برای رفع ابهام در اجرای ضوابط اجرایی طرح آتی محقق نخواهد کرد. این خود نیاز به سازوکار اجرایی و خطوط سیاست گذاری و ایجاد زمینه های تحقق عادلانه طرح در قالب نظام مدیریتی و اجرایی روشن و دقیق دارد.
۶٫ برکسی پوشیده نیست که طرح جامع و تفصیلی شهرها همانند تمامی طرحهای توسعه دیگری که در ایران تهیه شده است با رویکرد اقتدارگرایانه و از جانب تکنوکراتها یا متخصصین مربوطه بدون مشارکت مردم و ذینفعان اصلی شهر تهیه شده است. لذا اندازه گیری های عملکرد حاصل در بند ۳ به عنوان بخشی از اراده مدیریت کنونی شهرداری تهران برای حرکت به سمت صداقت، شفافیت و پاسخگویی به مردم تنها در قالب انتشار صحیح اطلاعات در وب سایت شهرداری می تواند تضمین کننده عدالت اجتماعی و ضامن اجرای درست طرح باشد تا بازتابی از شرایط در حال تغییر در دوران مدیریت کنونی از جانب شهروندان، به عنوان پشتیبان آتی طرح ، تلقی گردد.
۷٫ از آنجاییکه سهم قابل توجهی از هزینه های اجرایی طرح تفصیلی به طور مستقیم و غیر مستقیم به عهده شهروندان می باشد. لازم است از هم اکنون سازوکار اجرایی طرحهای آتی با مشارکت صاحبان شهر، ذینفعان و ذینفوذان به صورت عملی و نه شعاری توسط مدیریت شهری به منظور برون رفت از وضعیت کنونی ارایه گردد. . بدین منظور ضرورت دارد عواملی که در سازوکار تحقق طرح جامع یا تفصیلی در آینده نیز دخالت دارند دقیقا شناسایی و ارزیابی گردند و مشارکت آنها در فرآیند تهیه و بررسی طرح آتی به طور جدی خواسته شود.
