اولین بار که با اصطلاح “مکان سوم”[1] آشنا شدم در کتاب ” مکانی بسیار خوب”[2] بود که توسط ری الدنبرگ [3] جامعه شناس شهری ( 1991) بکار برده شده و بسیار آنرا دلچسب یافتم. بی مناسبت ندیدم کمی در باره آن کنکاش کنم.
ری الدنبرگ در کتاب خود مکانهای اول (خانه)، مکانهای دوم (محل کار) و مکان سوم را به محیط های غیر رسمی و اجتمایی که با دیگران مراوده و دیدار و تعامل می کنیم نسبت می دهد و اثبات می کند وجود این مکانها برای جامعه مدنی، دموکراسی، و فعالیتهای اجتماعی بسیار با اهمیت هستند. مغازه ها، کافی شاپها، رستورانها، کتاب فروشیها و …از مکانهای سرزنده شهری اند که پیاده پسند[4] می باشند. بر خلاف مکانهای اول و دوم ، مکانهای سوم به مردم اجازه می دهند تا مسایل ثانوی خود را کنار گذاشته و بطور ساده با قرار گرفتن در کنار یکدیگر و افراد غریبه با صحبت و گفتگو زمان را سپری و اوقات خوشی را با هم داشته باشند. این مکانها میزبان گرد هم آیی منظم، داوطلبانه, غیر رسمی و مسرت بخش فراتر از محیط خانه و کار می باشند.
اما چرا وجود مکانهای سوم و مراقبت از آنها در شهرها بخصوص مراکز آنها مهم و ضروری هستند؟
شهرهای سرزنده نیازمند رونق اقتصادی و کسب و کار پویا در مراکز خود می باشند. کسب و کار موفق محتاج مشتری است . تجارت با صرفه و رونق مراکز شهری نیاز به دسترسی راحت و ایمن پیادگان به مکانهای جذاب دارد و این تنها با “قدوم پیادگان” [5] به مکانها ی سوم است که محقق می شود. . تعامل در قلمروهای عمومی در بین پیادگان تقویت می پذیرد. هرچه این مکانها پذیرای تعداد بیشتری از شهروندان شهر باشند و هر چه زمان ماندگاری بازدید کنندگان از این مکانها زیادتر باشد شانس تکرار و بازدید مجدد از اینگونه مکانها بیشتر می شود که این خود باعث افزایش کسب و کار و رونق اقتصادی در سطح محله, مرکز و شهر می شود. و منافع آن عاید شهر می شود.
بنظرم مکان سوم را می توان همچنین “قلمرو پیادگان” نامید که قبل از هر چیز باید برای آن تقاضا وجود داشته باشد تا اینگونه مکانها در شهر ایجاد و رونق بگیرند. شهر باید دعوت کننده مردم به این مکانها باشد تا احساس تعلق [6] به مکان را در شهروند خود تقویت کند. . تجربه حس تعلق به مکان تنها از طریق پیادگان امکان پذیر است نه با اتومبیل. افزایش آن به میزان تنوع کاربریها ، حضور ، شناخت و تعامل با دیگران در محیط جذاب و متنوع بستگی دارد. اما بدون امنیت، ایمنی ترافیک، دسترسی آسان ، راحتی و ایجاد تسهیلات برای پیادگان ، خیابانها و مکانهای سوم به محلی برای عبور ضروری ، سریع و بدون احساس تبدیل شده و پیادگان رغبتی برای ماندن و جمع شدن در آن مکانها احساس نمی کنند.
نگاهی دیگر به مکان سوم را در لینک زیر بخوانید
Third Places in Cities – Seeing Who and Where in the City
[1] Third Places
[2] The Great Good Place, New York: Paragon House, 1991. 3rd Edition with photo update published in 1999, New York: Marlowe and Company, Japanese edition forthcoming, Kajima Institute Publishing Company.
[3] Ray Oldenburg [4] Pedestrian Friendly [5] Feet on the Street [6] Sense of Place
